Schapendoezen zijn dol op hollen

Ben in elk geval wel. Hij holt ook veel verder van me vandaan dan mijn vorige Schapendoezen. Alsof hij nog steeds geniet van zijn herwonnen vrijheid.

Ben wil wel eerst zien en dan pas geloven. Hij weet dat hij een beloning krijgt als hij bij terugkomst voor me gaat zitten maar hij doet dat alleen direct als hij ziet dat ik het in mijn hand hou. Zoniet dan duurt het een poos voor hij toegeeft.

Schapendoezen zijn dol op moddersloten

Een oud spreekwoord luidt: een goede waterhond ontziet geen morsige sloot.
Ook Ben is dol op moddersloten maar heeft een hekel aan de modder die daarna aan zijn vacht blijft kleven. Hij gaat zich dan ook droogwrijven zodra hij kans daartoe ziet.

VERGISTE TOEPOEL ZICH EEN EEUW WAT DE SCHAPENDOES BETREFT?

VERGISTE TOEPOEL ZICH EEN EEUW?

In 2015 vermeldden de websites van VNS en Nederlandse fokkers nog dat de Schapendoes eind vorige/begin deze eeuw overal bij schaapskudden op de hei te zien was en wie dat las maar niet nadacht, zal zich het nu ook zo herinneren, temeer daar in boeken over het ras hetzelfde staat. Toepoel moet dat eveneens overkomen zijn toen hij zich eind jaren 30 herinnerde[i] wat hem bij zijn vestiging te Laren rond 1910 verteld zal zijn door de scheper met de Schapendoes aldaar (zie foto). Die was vast ook nog niet gewend aan de nieuwe eeuw. Begin 20^e eeuw was hij blijkens de beeldbronnen in elk geval een van de laatste schepers die ermee werkten. Toepoel zelf kan zich daarom onmogelijk herinnerd hebben dat hij ze in zijn jeugd nog volop aan het werk zag.

De uitgestrekte Nederlandse heidevelden ontstonden een eeuw of 5 geleden[ii] om na het 1e kwart van de vorige weer te verdwijnen. Eind 19^e eeuw waren het woeste gronden waar alleen schapen graasden. Destijds dacht men dat het altijd zo geweest was. Toepoel had dan ook geen reden te twijfelen die scheper. Eeuwenlange vraag naar schepershonden op de heide had zeker een apart slag kunnen voortbrengen.

In werkelijkheid verwilderden die heidevelden[iii] eerst tegen 1880, dankzij de ontdekking van kunstmest rond 1850. Pas daarna verschenen er talrijke kudden van een paar honderd schapen, al dan niet vergezeld van een hond. Voordien had elk heidedorp echter slechts 1 schaapskudde, die daarentegen uit wel  2.000 schapen kon bestaan. Zonder kunstmest is landbouw op de heide alleen mogelijk dankzij dierlijke mest en dat maakte grote aantallen schapen onmisbaar, terwijl schepershonden vanwege de bijzondere aard der schapenhouderij juist overbodig waren, althans wat het hoeden zelf betreft. De dorpskudde bestond dagelijks namelijk slechts zes uur, terwijl de schapen van elke boerderij zich eigener beweging samenvoegden tot kudde als ze de hei optrokken en zich op de terugweg ook eigener beweging weer afsplitsten wanneer hun stal in zicht kwam. Elke dag begon de kudde met grazen op de plek waar ze de vorige dag geëindigd was, zodat de taak van de scheper beperkt bleef tot het temporiseren van de kudde op heen- en terugweg plus het erbij blijven in de tussentijd. Het werk had zo weinig om ‘t lijf dat men het zelfs kinderen durfde toe te vertrouwen.[iv]

Samen met de heide maakten de schapen destijds deel uit van het Heidepotstalsysteem.[v] De hei vormde een cultuurgewas met diverse toepassingen en diende tevens als voedsel voor de schapen, die zorgden voor zowel de mest als het in stand houden der heide. Daartoe kregen ze dagelijks tussen 10 en 4 uur de gelegenheid, zodat ze ook op de kortste dag van het jaar niet in het donker liepen. Verder stonden ze in de stal mest op te potten. Het aantal schapen gaf aan hoeveel land een boer bebouwde en de overheid boekstaafde dat daarom jaarlijks, waaruit we weten dat een boer gemiddeld zo´n 50 schapen had en een heel dorp rond de tweeduizend. Meer was niet goed mogelijk daar de afstand die schapen konden afleggen, beperkt werd door de tijdslimiet van 6 uur.

Al met al blijkt hieruit overduidelijk dat er in ons land nooit een apart slag herdershonden op de heide kon ontstaan. Het ras als zodanig wegzetten, is daarom onjuist en doet de hond tekort. Beter zou een omschrijving zijn in de trant van: een soort hond dat vroeger veel als huisdier gehouden werd wegens zijn vele goede eigenschappen en inzetbaarheid.

---

[i] Eerder vond hij de Ruwharige Hollandse Herder “het edele rasdier van onze heide”, blijkt uit een art. van zijn hand in Het Vaderland van 19-7-1936, en in de een jaar later uitgegeven 2^e dr. van Onze Honden ontbreekt de Schapendoes. Wel wees hij al in de 1^e dr. ervan (uit 1933) op buitenlandse langharige schepershonden met een kortere kop en langere staart, waarvan hij vermoedde dat die ook bij ons voorkwamen.

[ii] Na de grootschalige ontbossing van de dekzandgebieden van hoog Nederland in de 14^e/15^e eeuw.

[iii] Voordien extensieve landbouwgebieden in gemeentelijk eigendom.

[iv] Zo bevat Het Vaderland van 21-10-1942 een art. over het 75-jarig ambtsjubileum van een 84-jarige scheper, begonnen in 1867 in dienst van de gemeente Westerbork.

[v] Hierin was exact bekend hoeveel grond kon worden bemest met wat 1 schaap jaarlijks produceerde, hoeveel heide dat schaap daarvoor nodig had en binnen welk tijdsbestek hij dat bemachtigen kon.

Ben beheerst zich

Ben nu zover met Ben dat ik hem voor me uit de hoek om en uit zicht kan laten gaan zonder vrees dat hij gelijk aanvalt als hij daar mensen ziet naderen.  Hij wil daar linksaf slaan omdat mijn huis die kant op is, vandaar de aanwijzing.

Ben blij

Ben leeft zich nog even uit voordat de warmte weer toeslaat want het gaat hier vandaag weer tegen de dertig graden lopen

Ben best betrouwbaar bij wandelen

Ik heb die hoek eerst een aantal malen aangelijnd geslagen en nu blijft hij uit zichzelf op de stoep lopen.

Ben vandaag 7 jaar geworden

waarvan de laatste 2,5 jaar bij mij. 

Schapendoezen worden gemiddeld minstens 14 dus uiteindelijk zal ik hem wel de langste tijd van zijn leven gehad hebben, hoop ik.

Hij besloot een paar dagen geleden op deze plek midden in het bos een diep gat te graven.
Hij bleef ermee bezig, steeds een uurtje ofzo en stopte dan om verderop in het water te gaan staan maar vandaag lijkt hij zijn doel bereikt te hebben.